Jak wygląda zabieg toksyną botulinową?

Toksyna botulinowa typu A to substancja produkowana przez beztlenowce z gatunku Clostridium botulinum. Inna mniej pochlebna nazwa botuliny to jad kiełbasiany, gdyż substancja ta powstaje w niewłaściwie przechowywanych produktach pochodzenia zwierzęcego i konserwach. Dobrze rozwija się nawet w głęboko mrożonej żywności. Botulina to jedna z najgroźniejszych substancji neurotoksycznych dla organizmu ludzkiego — może doprowadzić do problemów z oddychaniem, zakłóceń pracy serca i w konsekwencji zgonu pacjenta, który nieopatrznie zatruł się jadem kiełbasianym.

Produkty zawierające toksynę botulinową typu A

Preparaty z toksyną botulinową wstrzykiwane są podskórnie w kontrolowanych dawkach o małym stężeniu. W medycynie estetycznej toksyna botulinowa to najpopularniejsza, choć nieco owiana złą sławą, metoda wygładzania zmarszczek mimicznych. Botulina poprawia owal twarzy, stosowany jest również do miejscowego leczenia nadpotliwości i powracających migren, zgrzytania zębami (bruksizm) oraz problemów koordynacji gałki ocznej.

Kiedy pierwotnie zastosowano jad kiełbasiany do korekty zeza zauważono, że nie tylko polepszył stan schorzenia, ale również wygładził zmarszczki na skórze wokół oczu. Od tamtego czasu, metodą prób i błędów, opracowano stężenia oraz dawki toksyny, które — po warunkiem, że prawidłowo wstrzyknięte — są bezpieczne dla pacjentów.

Na jakie zmarszczki działa toksyna botulinowa?

• opadające kąciki oczu, zmarszczki wokół oczu, “kurze łapki”
• opadające kąciki ust, “zmarszczki palacza”
• poprzeczne i pionowe zmarszczki na czole

Botulina skutecznie niweluje widoczność zmarszczek mimicznych, powstałych wskutek nadmiernej aktywności mięśni niektórych rejonów twarzy. Chcąc jednak pozbyć się trwałych, głębokich bruzd, warto wziąć pod uwagę, że lekarz medycyny estetycznej może zalecić inny sposób korekty niedoskonałości — np. aplikację produktu zawierającego w swoim składzie wypełniacz (kwas hialuronowy lub inny).

Zalecenia przed zabiegiem

Zastrzyki botuliną nie wymagają skomplikowanych badań diagnostycznych. Lekarz kwalifikujący do zabiegu botuliną obejrzy miejsca zastrzyków pod kątem niezagojonych infekcji lub stanu zapalnego.

Podczas wywiadu lekarskiego należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach farmakologicznych — niektóre z nich wymagają co najmniej 7-dniowego odstawienia, zanim wykonanie zabiegu botuliną będzie bezpieczne.

Toksyny botulinowej nie wstrzykuje się w trakcie menstruacji, kobietom w ciąży i karmiącym piersią. Przeciwwskazaniem są także choroby przekaźnictwa nerwowego. Pełna lista przeciwwskazań do zabiegu toksyną botulinową.

Gdzie podaje się preparat?

Miejsca iniekcji ustalane są indywidualnie, zależnie od funkcjonowania mięśni i mimiki konkretnego pacjenta. Nie ma określonego schematu wykonywania nakłuć. Ich gęstość zależy od rodzaju podawanego produktu — preparaty zawierające toksynę botulinową charakteryzują się różnym stopniem penetracji, co w zastosowanej technice nakłuć uwzględnia doświadczony lekarz.

Czy zabieg jest bolesny?

Dyskomfort zastrzyków wykonywanych mikro igłą porównać można do ukąszeń komara — dlatego też zazwyczaj znieczulenie miejscowe nie jest konieczne. Nawet najbardziej wrażliwe na ból panie przyznają, że zastrzyki są niemal bezbolesne. Celem znieczulenia możliwe jest zastosowanie okładów chłodzących zarówno przed, jak i po zabiegu.

Całość zabiegu trwa 20-30 minut. Miejscowo podaje się niewielkie jednostki produktu.

W jakim wieku można stosować toksynę botulinową typu A?

Zdarza się, że zmarszczki mimiczne widoczne są na skórze twarzy osób młodych nawet w momencie, gdy mięśnie twarzy pozostają rozluźnione.

Wstrzyknięcie preparatu u osoby młodej po 25. roku życia będzie mieć działanie profilaktyczne, antystarzeniowe. Dzięki blokadzie nadmiernej aktywności mięśni twarzy toksyna hamuje pogłębianie się zmarszczek – im mniej marszczymy brwi, tym mniejsza szansa, że nasza lwia zmarszczka zostanie utrwalona.

Na czym polega działanie botuliny?

Toksyna powoduje czasowe rozluźnienie napięcia mięśnia, w który wstrzyknięto preparat. Jad kiełbasiany niweluje przekaźnictwo neurowo-mięśniowe na linii mózg-tkanka; brak przepływu impulsów oznacza, że mięśnie nie pracują, nie kurczą się. Należy wspomnieć, że zmiany te nie są na zawsze — toksyna nie powoduje trwałego zablokowania funkcjonalności mięśni, dlatego też zastrzyki trzeba regularnie powtarzać.

Toksyna botulinowa – po jakim czasie zaczyna działać?

Jad kiełbasiany zazwyczaj działa po 2-3 dobach od zabiegu — wtedy pojawiają się pierwsze efekty. Optymalny efekt niwelacji zmarszczek widoczny jest po ok. 2 tygodniach.

Warto wspomnieć, że efekty działania botuliny utrzymują się od 3 do 6 miesięcy — po tym czasie działanie jadu kiełbasianego stopniowo słabnie, powoli przywracając pełną aktywność mięśni. Aby przedłużyć rezultaty eliminacji zmarszczek, zastrzyki będzie trzeba najprawdopodobniej powtórzyć. Biorąc pod uwagę stan skóry oraz głębokość zmarszczek lekarz medycyny estetycznej wskazuje termin kolejnego zabiegu.

Trwałość efektów iniekcji z botuliny zależy również od trybu życia pacjenta — osoby aktywne fizycznie o szybszym metabolizmie będą się efektem wygładzenia zmarszczek cieszyć której. O ile? To trudno stwierdzić. Na szybkość “wydalania” toksyny wpływają również inne terapie medycyny estetycznej, takie jak laser frakcyjny CO2 lub nakłuwanie Dermapen. Zaleca się wykonanie zabiegów odnowy twarzy zanim podany zostanie preparat z toksyną botulinową.

Toksyna botulinowa na zmarszczki — zalecenia po zabiegu

Czego nie wolno po zabiegu toksyną botulinową? Przez 3-4 godziny nie wolno masować twarzy, pochylać głowy ani się kłaść, gdyż wtedy zwiększa się ryzyko przesunięcia preparatu a co za tym idzie efektów niepożądanych.

Czy po zabiegu można ćwiczyć? Przez kilka godzin po zabiegu należy unikać intensywnej aktywności fizycznej. Przez 2 doby od zabiegu niewskazane jest narażanie skóry na działanie skrajnych temperatur (sauna, kriokomory, solarium i nadmierne opalanie).

Z reguły po dwóch tygodniach od zabiegu ma miejsce wizyta kontrolna — lekarz sprawdza poprawne rozłożenie substancji. To również czas na ewentualne dostrzyknięcie toksyny, jeżeli lekarz stwierdzi taką potrzebę.

Pielęgnacja skóry po wstrzyknięciu botuliny zakłada zaprzestanie stosowania peelingów twarzy (na kilka dni).

Czas rekonwalescencji po zabiegu zależy indywidualnie od organizmu każdego pacjenta, jednak zawsze należy stosować się do zaleceń specjalisty przeprowadzającego terapię.

Toksyna botulinowa a alkohol – czy po zabiegu można pić alkohol?

Przed i po zabiegu nie wolno spożywać alkoholu. Alkohol działa rozkurczowo na naczynia krwionośne, zwiększa przepływ krwi i zatrzymywanie płynów w organizmie (może więc zwiększać obrzęki). Naczynia są bardziej podatne na pęknięcia, co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia siniaków, nawet w miejscach takich jak mikro nakłucia po igle.

Jak spać po zabiegu toksyną botulinową?

Bezpośrednio po iniekcji toksyny ważne jest, by twarz utrzymywać w pionie. Masaże twarzy, niepotrzebne dotykanie miejsc iniekcji również mogą spowodować przemieszczenie substancji z mięśni, w które docelowo podano toksynę. By uniknąć komplikacji, najlepiej odczekać minimum 4 godziny zanim udamy się na spoczynek.

Toksyna botulinowa a solarium

Ciepło nie ma bezpośredniego wpływu na działanie samej toksyny kiedy ta została już zaaplikowana i nie osłabi efektów.
Bezpiecznie opalać się można już 7 dni po zabiegu.

Skutki uboczne zabiegów toksyną botulinową

Toksyna botulinowa stosowana jest w medycynie estetycznej stosunkowo od niedawna (w Polsce pierwsze zabiegi botuliną zaczęto wykonywać w drugiej połowie lat 90.), negatywne skutki stosowania preparatu były do tej pory trudne do zweryfikowania odpowiednimi badaniami klinicznymi.

Możliwe krótkotrwałe powikłania po wstrzyknięciu jadu kiełbasianego to zaczerwienienie skóry, siniaki i obrzęk w miejscu podania toksyny — ustępują jednak w ciągu 24 godzin.

Do poważnych i trwałych negatywnych skutków aplikacji toksyny botulinowej należą bóle głowy, osłabienie mięśni twarzy, zez, opadnięcie brwi i powiek. Te niepożądane efekty występują jednak rzadko. W większości przypadków wynikają z nieprecyzyjnego wstrzyknięcia nieprawidłowej objętości jadu — podany do złego mięśnia, w za dużym stężeniu, za głęboko lub za płytko może powodować długotrwałe problemy ze zdrowiem i odzyskaniem dotychczasowej żywej mimiki. Dochodzi do czasowego sparaliżowania mięśni odpowiedzialnych za kluczowe czynności, takie jak jedzenie (paraliż mięśni wokół ust) lub kontrola ruchu gałki ocznej (paraliż mięśni gałkoruchowych).

Jak osłabić działanie toksyny botulinowej?

To pytanie pojawia się w kontekście nieprawidłowego wstrzyknięcia jadu kiełbasianego, kiedy pojawiły się skutki uboczne lub ograniczenie ruchliwości jest zbyt duże, uniemożliwiając normalną mimikę twarzy. Jak tylko zauważymy niepokojące objawy po ostrzykiwaniu botuliną, należy udać się na konsultację do lekarza, który zabieg wykonał. Z czasem odblokowuje się wydzielanie acetyloholiny (połączenia nerwowe) co stopniowo przywraca działanie mięśni, jednak nie ma medycznego sposobu na szybkie usunięcie raz podanej dawki toksyny. Ćwiczenia mięśni twarzy mogą przyspieszyć proces. Zanim jednak zaczniemy jakiekolwiek działania samodzielnie, należy zasięgnąć porady lekarza. Wspomniane skutki uboczne po podaniu toksyny botulinowej nie powinny utrzymywać się dłużej niż 6 miesięcy.

Nie należy lekceważyć skutków długotrwałego działania botuliny na delikatną i wrażliwą skórę twarzy, nawet jeżeli zastosowano optymalną technikę iniekcji i prawidłowe dawki produktu. Zbyt częste zastrzyki zbyt dużymi dawkami toksyny botulinowej mogą prowadzić do powstania na twarzy “maski”, skutecznie ograniczając normalną ekspresję twarzy.

dr Łukasz Bełza

Bibliografia

1. Gerhard Sattler, Uliana Gout, Wypełniacze – ilustrowany przewodnik kliniczny, Warszawa 2018
2. Gerhard Sattler, Bernard C. Kolster, Toksyna botulinowa w medycynie estetycznej: dawkowanie, miejsca iniekcji, stosowanie, Wydawnictwo Kwintesencja, Warszawa 2018
3. red. A. Carruthers, J. Carruthers, M. Alam, red. serii J.S. Dover, Toksyna botulinowa. Dermatologia kosmetyczna, wydanie 4, Edra Urban & Partner, 2019